Page 135 - 7.5.1

special-edu.kz.
special-edu.kz.

59. Мақта. Күнбағыс special-edu.kz.

Мақта – маңызды техни-
калық дақыл, құлқайыргүлді
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
тұқымдас өсімдік (148-сурет).
Біздің еліміздің оңтүстігін-
де өседі. Мақта – биіктігі
70 см-ден 2 м-ге дейін бола-
тын шөптесін өсімдік. Оның
сабағында көптеген бұтақта-
ры болады, сондықтан ол бұта
сияқты көрінеді. Оның гүл-
дері ірі, дара келеді, 5 тос-
тағанжапырақшадан, 5 күлте-
жапырақшадан, көптеген ата-
лықтар мен бірнеше аналық-
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
147-сурет. Мақта
тан құралады.
Жемісі – көсек. Онда ұзын-
ша түкпен қапталған көптеген тұқымдар болады. Түк
кеуіп қурағанда ғана олардың қабықшалары түсіп қала-
ды да, түктің әрқайсысы ұзын, жалпақ шиыршықтала-
тын талшыққа айналады. Мақтаны осы талшықтар үшін
өсіреді. Мақта – өте талғампаз өсімдік. Оған көп жарық,
о
жылу және ылғал керек. Мақтаның тұқымы +15 С өне
бастайды. Мақта отыз градус ыстықта жақсы өсіп, дами-
ды. Ол үнемі, әсіресе гүлдеген және жемісі піскен кезде
суғаруды қажет етеді. Мақтаны себер алдында топырақты
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
тыңайтқышпен өңдейді. Жазда мақтаның көсектері көп
болу үшін, өсімдіктің негізгі сабағының жоғарғы ұшын
және жанама бұтақтарын кесіп тастайды. Көсектері бір
мезгілде піспейді, сондықтан мақтаны 3-4 рет жинайды.
Көсек жарылып, ішінен ақ, үлпілдеген мақта көрінгенде
жинай бастайды. Оларды тұқымымен және мамығымен
бірге жинайды. Бұл мақта шикізаты деп аталады. Аптап
ыстықтың немесе нөсер жаңбырдың астында мақтаны қол-
мен жинау оңай емес. Мақта жинағыштардың қол еңбегін

133
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.