Page 121 - 5.1.1

special-edu.kz.
special-edu.kz.

Сөйлемнiң тұрлаулы мүшелерi special-edu.kz.

Сөйлем құрауға болатын бастауыш пен баяндауыш
тұрлаулы мүшелер деп аталады. Мысалы: Көктем
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
келдi деген сөйлемде Не келдi? Көктем – бастауыш;
Көктем не iстедi? Келдi – баяндауыш. Сөйлемдегi ой-
дың негiзi болатын мүшенi бастауыш деймiз.
Бастауышқа кiм? кiмдер? не? нелер? деген сұрақтар
қойылады.
Мысалы: Қоңырау соғылды. Не соғылды?
Балалар сабақ оқыды. Кiмдер сабақ оқыды?

1-тапсырма. Мәтiндi оқып, көшiріп ал. Әр сөйлемнiң неше
сөйлем мүшесiнен құралып тұрғанын айт. Бастауыштың астын бiр,
баяндауыштың астын екi сыз.
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
Көктемде екi торғай ұшып келдi. Олар шатырдың
астына ұя салды. Бiраз күннен кейiн балапандар пайда
болды. Қос торғай оларға жем тасыды. Балапандар үл-
кейiп, ұшып кеттi.

2-тапсырма. Сөйлемдердi оқы. Қарамен жазылған сөздерге
тиiстi сұрақтар қой. Оларды сөйлемнiң қандай мүшесi деймiз?

Үлгi: Самат ойнады. Кiм ойнады? – Самат.
1. Раушан гүл тердi. 2. Мал өрiске шықты. 3. Дала
көгердi. 4. Күн шуағын төктi. 5. Құлын асыр салып ойна-
ды. 6. Атам даладан келдi. 7. Әжем тамақ пiсiрдi.
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.

3-тапсырма. Көп нүктенiң орнына бастауыш қой.
1. ... ерiп жатыр. 2. ... бүршiк жарды. 3. Далада қы-
зыл, жасыл ... өсiп тұр. 4. ... жылы жақтан ұшып келдi.
5. Аулаға ... отырғызылды. 6. ... жер жыртты. 7. ... көк-
темгi демалыстан мектепке оралды. 8. ... басталды.

Керектi сөздер: ағаштар, гүлдер, көшет, қар, балалар,
құстар, сабақ, тракторшылар.

119
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.