Page 96 - 7.1.1

special-edu.kz.
special-edu.kz.

Негізгі және туынды етістіктер special-edu.kz.

Етістіктер негізгі және туынды етістіктер болып
екіге бөлінеді.
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
Түбір күйінде (жұрнақсыз) тұрып қимылды, істі біл-
діретін етістік негізгі етістік деп аталады. Мысалы: ал,
айт, бар, жаз, қал, қара, кел, кет, отыр, тұр, оқы т.б.
Жұрнақ арқылы жасалған етістік туынды етістік
деп аталады.
Мысалы: тазалады, орындады, жазылды, айтты,
қалды, отырды.

1-тапсырма. Төмендегі етістіктердің қайсысы негізгі, қай-
сысы туынды етістік екенін ажырат.
Оқы, бер, сула, көрін, қолда, төбелес, аяқта, бұрғыз,
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
ұсақта, жаздыр, кіргіз, мақта, тазалан, айтпа, бол, тұр,
отырғыз, жат, жатта, сана, басқарт, кеткен жылтыра,
қарат, көгер, суғар, жаңар, сылдыра, әлсіре, сұрама,
шұрқыра, желпі, жасал, шапқыла, кескіле, байқаңқыра,
білдір, сындыр, қайғыр, түнер, көбей, күшей.

2-тапсырма. Сөйлемдерді оқып, етістіктің негізгі және
туынды түрлерін ажырат.
1. Ол жер шұқыған баласына зеки сөйлеп отыр. 2. Ақ-
тоқты ұзақ уақытқа дейін келмеді. 3. Ақтоқты мен Ақан
мұрттай ұшты. 4. Аттарынан түскен жігіттер оған бата ал-
special-edu.kz. special-edu.kz.
Өзім барып Көкшенің бауырында айтысамын. 9. Толыс- special-edu.kz.
мады. 5. Күймеден бірге түскен Жаңылға Сүлеймен ауы-
лын қолмен нұсқап сөйлеп тұр. 6. Мана алдыдан жалғыз
жолаушы көрінген. Ол ұзап та кетпейді. Артына қайы-
рылып мойын да бұрмайды. 7. Көтерілген көңілді бұзған
жігітті ұнатпай қалды. 8. Мына қонақтар мені сөкпесін.

паған бала қайыңдар қабығы мүжілген мезгілсіз тозып ба-
рады. 10. Тыпырлаған қоянды қос құлағынан көтеріп алды.

(С. Жүнісов)

94
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.