Page 25 - 7.5.1

special-edu.kz.
special-edu.kz.

Біртұқымды құрғақ жемістерге емен жаңғағы жатады. special-edu.kz.
Тұқымша – біртұқымды құрғақ жеміс, жеміс қабы мен
тұқым бір-бірімен бірікпеген. Мысалы, күнбағыс.
Дәнек – жеміс қабы мен тұқымы бір-бірімен бітісіп
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
кететін біртұқымды құрғақ жеміс. Мысалы, бидай, жү-
гері, арпа, қарабидай.
Қауашақ – көптұқымды құрғақ жеміс. Оның ішкі
жағында майда тұқымдары орналасатын бірнеше ұяшық-
тары болады. Піскен тұқымдар қауашақ қақпақшалары
ашылғанда сыртқа төгіледі. Мысалы, көкнәр, қызғалдақ,
меңдуана.
Бұршаққап та құрғақ жеміс. Бұл жемістің ішінде тұ-
қымдары екі қатар болып орналасады да, жеміс жақтау-
ларына бекініп тұрады. Тұқымдары піскеннен кейін бұр-
шаққабы кебеді де, ширатылып ашылып қалады. Бұл
жемістерге: үрмебұршақ, асбұршақ, қараған жатады.
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
Адам көптеген өсімдіктердің жемістері мен тұқымын
тамаққа қолданады. Бұлар: көкөністер, жемістер, жи-
дектер. Нанды бидайды, қарабидайды, жүгеріні өңдеу
арқылы алады. Кейбір жемістер мен тұқымдар мал мен
құстарға азық ретінде пайдаланылады.

Тозаңдалғаннан кейін гүлдің орнына жеміс құралады. Ол
аналықтың түйінінен дамиды. Жемістер пішіні, көлемі, дәмі
бойынша алуан түрлі. Жемістер шырынды және құрғақ болып
екіге бөлінеді. Жемістерде бір немесе көп тұқым болуы мүмкін.

Шырынды жемістер. Құрғақ жемістер. Сүйекті жемістер. Жи-
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
дек. Емен жаңғағы. Тұқымша. Дәнек. Қауашақ. Бұршаққап.
1. Жеміс неден дамиды?
2. Жемістер қандай екі топқа бөлінеді?
3. Шырынды және құрғақ жемістерді салыстыр. Жеміс-
терді қандай ерекшеліктері бойынша ажыратады?
4. Қандай жемістерді «сүйекті жемістер» деп атайды? Жи-
дектердің қандай айырмашылықтары бар?
5. Дәнектердің қандай ерекшеліктері бар?

Жұмыс дәптеріндегі № 21, 22, 23-тапсырмаларды орында.

23
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.