Page 33 - 7.5.1

special-edu.kz.
special-edu.kz.

Тұқымдарды ауа мен топырақтың температурасы бел- special-edu.kz.
гілі бір межеге жеткен кезде себу қажет.
Тұқымның өнімділігі. Топыраққа себілген өсімдік
тұқымдары өнуге қажетті барлық жағдай жасалғанымен,
бәрі бірдей көктемейді. Тұқымның бөртуі оның өну бел-
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
гісіне жатады. Тұқымның қабығы жарылады, ұрық та-
мыршасы пайда болады. Алғашқы өсу кезеңінде өскін
тұқымдағы қоректік заттармен қоректенеді. Содан кейін
өскін тамыр арқылы топырақтан суды, минералды
тұздарды сіңіреді. Біртіндеп өсімдік тамыры топыраққа
орныққаннан кейін сабақтың өсуі тездеп, жер бетіне
алғашқы жапырақтарын шығарады (28-сурет).
Өскін ұрығы тірі тұқымнан ғана өсе алады. Мұндай
тұқымдар өнімді деп аталады. Тұқымның кейбір бөлі-
гінің өніп, өскін бермеуінің түрлі себептері болуы мүм-
кін. Мысалы, тұқым мерзімінен бұрын жиналса, дұрыс
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
сақталмаса, ылғалды жерде ұзақ сақталса, көгеріп, шіри-
ді. Сөйтіп, өнімділік қасиетінен айырылады. Әртүрлі
өсімдіктердің тұқымдары өну қабілетін бірнеше күннен
(тал) бірнеше жылға (көкөніс тұқымдары) дейін сақтай-
ды. Өнімсіз тұқымдар өнбегенімен, өздерінің қоректік
заттарын сақтайды, сол себепті оларды малға азық ретін-
де пайдалдануға болады.

Ұрығы тірі тұқым ғана өнеді. Бұл – өнгіш тұқымдар. Со-
нымен бірге, тұқымның өнуі үшін су, ауа және жылу керек.
Топырақ оны осындай жағдайлармен қамтамасыз етеді
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.
Су. Ауа. Жылу. Өскін. Өнімді тұқымдар. Өнімсіз тұқымдар.

1. Тұқымның өнуі үшін қандай жағдайлар қажет?
2. Бұршақ пен қиярды қандай температурада себуге болады?
3. Тұқымды құрғақ топыраққа себуге бола ма? Неге?
4. Тұқым неге ауасыз өнбейді?
5. Өнімді тұқымдардың өнімсіз тұқымдардан қандай айыр-
машылықтары бар?

№ 1-тәжірибені жүргіз.

31
special-edu.kz. special-edu.kz. special-edu.kz.