Page 20 - 2.3.3

special-edu.kz.
special-edu.kz.

Қорыта айтқанда, сөз мағынасын түсіндіруде ойланбай
қолданылған тәсіл мұғалімді дөрекі жағдайларға душар
етуі ықтимал, оған оқушылардың қателескен жағдайлары
дәлел бола алады.
Арнайы мектептің оқу кітабында кейбір таныс емес
сөздер бөліп көрсетіліп, олардың мағынасына түсінік бері-
special-edu.kz. special-edu.kz.
ліп отырған. Дегенмен мұндай (текст) түсініктемелер де ба-
лаларға жете қоймайды. Сондықтан оларды қайталап, дәлі-
рек және анығырақ ұғындыруға тура келеді. Сөздердің мән-
мағынасын анықтауда қажетті әдістемелік амалдар:
1) затты, макет (үлгі), іс-әрекет, сурет, сызба, заттың қаба-
ты, тақтаға бормен түсіндірілген сурет тәрізді көрнекі құ-
ралдарды пайдалану (ақыл-ойы кем балалардың көрнекілі-
бейнелік ойлау қабілеттері, сөздік-танымдыққа қарағанда
едәуір сақталған);
2) сөздерді синонимдер, антонимдермен ауыстырып
отыру.
3) сөз мағынасына кеңірек түсінік беру: дырдай үлкен
special-edu.kz. special-edu.kz.
мағынада, бұл сөзді дардай деп те айтушылық бар.
4) сөздік құрамға да көңіл бөлу.
5) сөздің жалпылама (абстракт) мағынасына түсінік
бергенде (намыс, ар, парыз, алғыс тәрізді), балалардың өз
өмір тәжірибелеріне сүйенген жөн.
6) контексте балаларға жете таныс емес сөздер бөлініп
алынады. Енді олар сөздердің мағынасын контекстегі маз-
мұнға негіздей отырып, өз беттерінше түсіну жағын ойлас-
тырады (мәтіннен контексті бірнеше рет қайталап оқу арқы-
лы сол сөздердің мән-мағынасын түсіне алады). Сонымен
оқушының сөздік қорын толықтырып, дамытып, анықтап
қана қоймай, олар өздерінің сөйлеу тілдерінде сол сөздерді
special-edu.kz. special-edu.kz.
еркін пайдалана алатындай болуларын мұғалім әрдайым
бақылап, көмектесіп және нақтылы түзетулер жасап оты-
рады. Шығарма тіліне мағыналық талдау жасаған тұста
көпмағыналы, ауыспалы, бейнелі, экспрессивті мәндердегі

18